مرتضی ایمانی راد کارشناس اقتصاد در ایناره به خبرنگار خبرگزاری مهندس گفت:عوامل رشد دلار را می‌توان در بازه‌های مختلف زمانی بررسی کرد زیرا در هر حال علل نوسانات قیمت دلار در هر یک از این بازه‌های زمانی متفاوت است. از آنجا که می‌خواهیم بحث را اندکی بنیادی مطرح کنیم، من وارد این موضوع که بانک مرکزی دارد بازارسازی می‌کند، یا دلالان به سمت بازار یورش آورده‌اند و یا عواملی شبیه اینها نمی‌شوم چرا که اینها عواملی هستند که نوسانات روزانه و یا نوسانات کوتاه مدت را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

در واقع آنچه به طور عمومی و مستمر دلار را بالا می‌برد همان عاملی است که دلار را در بلندمدت مدیریت می‌کند و طبعا هر پدیده‌ای که در بلندمدت عمل کند، در میان‌مدت و کوتاه مدت خود را به اشکال متفاوت نشان می‌دهد؛ یعنی این‌گونه نیست که عوامل کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به طور جداگانه از یکدیگر عمل کنند. در واقع این عوامل به طور مشخص روی بدنه اقتصاد کشور اثر می‌گذارند و قیمت ارز را تغییر می‌دهند

چگونه عوامل افزایش قیمت نرخ دلار را دربازار ایران شناسایی کنیم؟

بنابر این گزارش که خبرگزاری مهندس آن را گردآوری نموده است اگر بخواهیم با استفاده از عوامل بنیادی، ریشه جهش قیمت دلار را تشریح کنیم باید به نکاتی توجه داشته باشیم؛ حجم نقدینگی با سرعت بالایی که تقریبا بعد از انقلاب بی‌سابقه بوده در حال افزایش است. در همین حال تورم هم به بالاترین میزان خود در ۴۵ سال گذشته رسیده است؛ از سوی دیگر احتمال ساماندهی و تفاهم در برجام به کمترین حد خود رسیده است و در کنار آن نیز کسری بودجه قابل توجه دولت و فقدان رقابت‌پذیری در کشور مشاهده می‌شود؛ در واقع می‌توان گفت اینها تعدادی از عوامل بنیادی هستند که دارند همزمان عمل می ‌کنند و دلار را بالا می‌برند.

ما به طور مستمر و به دلایل متعدد-که بخش قابل توجهی از آن هم برای دولت اجتناب‌ناپذیر شده است-، با این عوامل مواجهیم که موجب می‌شود حجم نقدینگی بالا رود و طبیعی است که انتظار داشته باشیم قیمت دلار هم افزایش یابد. چرا که دلار با لباس، شکر و امثال آنها تفاوتی ندارد و همه اینها کالا محسوب می‌شوند.

در همین حال افزون بر افزایش حجم نقدینگی، اینکه بخش‌های مختلف نقدینگی چطور عمل می‌کنند هم مهم است؛ به عنوان مثال اینکه حجم نقدینگی کوتاه‌مدت نسبت به نقدینگی بلندمدت افزایش ‌یابد، جدا از اینکه حجم نقدینگی چقدر باشد، یکی از عواملی خواهد بود که قیمت دلار را افزایش می‌دهد. بنابراین مساله نقدینگی و عواملی که با این پدیده مرتبط می‌شود مجموعا یک شرایط تورمی در اقتصاد ایجاد می‌کند که فشار زیادی روی قیمت دلار می‌آورد و آن را صعودی می‌کند

مقایسه روند رشد نرخ ارز در ایران با جهان به شکل است؟

بنابر این گزارش خیلی ها گمان می کنند که رابطه  تغییر نرخ ارز در ایران با سایر کشور در دنیا عکس می باشد. یعنی اینکه اگر در دنیا نرخ ارز بالا رفت در ایران قیمت نرخ ارز به خصوص دلار کاهش می یابد و شیب نزولی به خود می گیرد و بالعکس اگر نرخ قیمت ارز در جهان کاهش یابد در ایران نرخ قیمت ارز به خصوص دلار افزایش می یابد و رشد صعودی به خود می گیرد.

در مقابل افرادی هم هستند که در تحلیل های رفتار نرخ ارز در دنیا و ایران و رابه آنها با هم باور دارند که رابطه نرخ تغییر ارز در سایر کشور ها با ایران به صورت مستقیم است بدینگونه که رفتار تغییر نرخ ارز در ایران چنانچه شاهد باشیم در سایر کشورها نرخ ارز رشد صعودی به خود ببیند آن وقت در ایران خواهیم دید که نرخ ارز به خصوص دلار هم رابطه مستقیم به خود می گیرد و نرخ دلار و سایر ارزها در ایران هم افزایش پیدا می کند و بالعکس

اما هشداری که به خریداران ارز به خصوص دلار در ایران می دهیم این است که هوشیار باشند و این تحلیل ریسک مقایسه رفتارو تاثیر نرخ ارز در دنیا به این سادگی در قبال با ایران صرفا فقط صعودی و کاهشی نیست.

حالا در یک میدان وسیع‌تر، خود را در مقایسه و رقابت با کشورهای دیگر قرار می‌دهیم؛ این نکته قابل مشاهده است که به دلایل متعدد و خصوصا به دلیل اینکه حکمرانی اقتصادی در اقتصاد کشور درست عمل نمی‌کند، سطح رقابت‌پذیری در کلیت اقتصاد ایران و در ارتباط با نظام جهانی پایین می‌آید. در نتیجه این روند، طبعا سطح بهره‌وری اقتصاد هم در مقیاس بین‌المللی پایین می‌آید. در نتیجه قدرت و توانایی بین‌المللی پول کشور نیز از دست می رود که نشانه و بروز آن، افزایش قیمت دلار در بازار خواهد بود.

قیمت دلار از یک طرف به تقاضا و عرضه دلار فارغ از متغیرهای اقتصادی ارتباط دارد و از طرف دیگر، به متغیرهای اقتصادی که از آن سخن گفتیم. به عبارت دیگر متغیرهای اقتصادی مانند سطح بالای تورم، تردیدی که در بازار دلار در اثر عدم تفاهم بر سر برجام وجود دارد، افزایش کسری بودجه دولت، محدودیت ارتباطات بین‌المللی، قرارگرفتن در لیست سیاه FATF، همه و همه عواملی هستند که فشار می آورند تا دلار را افزایش دهند. اما اینکه دلار چقدر افزایش پیدا می‌کند، به این بستگی دارد که در خود بازار ارز و به طور مشخص بازار اسکناس که موضوع گفت‌وگوی ماست چه اتفاقی می‌افتد.

وقتی وضعیت صادرات خوب می‌شود، دولت تحریم‌ها را دور می‌زند و از طریقی نفت خود را فروخته و منابع ارزی را به کشور وارد می‌کند، فشار کسری بودجه و بالارفتن نقدینگی، تورم و غیره کم اثر می‌شود یعنی بخش قابل توجهی از این اثر کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که می‌بینیم در بعضی از ماه‌ها قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند و در برخی از ماه‌ها خیر! ولی واقعیت این است که به هر شکلی هم که بتوانیم در نظام بین‌المللی صادرات بالایی داشته باشیم همچنان این عوامل بنیادی که به آنها اشاره کردم فشار روی قیمت دلار ایجاد خواهد کرد.

همان طور که اشاره کردم مشکلات ادامه‌دار ارز عمدتا به سطح بالای نقدینگی و تورم در کشور و سطح بالای تقاضا برای ارز بر می‌گردد. درگیری هایی که دولت در داخل دارد و درگیری‌هایی که در خاورمیانه و خارج از آن دارد همه و همه از عوامل بنیادی است که قیمت ارز را رو به بالا تصویر می‌کند. مهمتر اینکه همه ما می‌دانیم طی ۴۵ سال گذشته اقتصاد ایران در رویارویی با اقتصاد جهانی بسیار ناتوان بوده است؛ از لحاظ تکنولوژی، بازار، قیمت‌گذاری و قابلیت رقابت‌پذیری کالاها هر کدام از عوامل را در نظر بگیرید می‌بینید که اقتصاد ایران و صادرات کالاهای ایرانی از قابلیت رقابتی بالایی در نظام جهانی برخوردار نیستند و همین مساله نرخ ارز را بالا می برد.

بنابراین اگر بخواهم قبل از جمع‌بندی به یک عامل دیگر هم اشاره کنم، آن حجم بالای کسری بودجه دولت است. این فرضیه درست است که دولت می‌تواند با انتشار اوراق کسری بودجه را تامین کند اما این از روش‌های غیرمستقیمی است که موجب بالارفتن پایه پولی در بانک مرکزی می‌شود و نقدینگی را افزایش می‌دهد.

بنابراین همه این عوامل موجب می‌شود مشکلات ارز کماکان ادامه دار باشد؛ از آنجا که این عوامل در کوتاه‌مدت قابلیت بهبود ندارند بنابراین پیش‌بینی می‌شود در کوتاه مدت و در بلندمدت کماکان نرخ دلار در اقتصاد ایران رو به افزایش باشد.

در این میان می‌توان به نکته‌ای اشاره کرد؛ آن هم این است که بخش قابل توجهی از صادرات نفت ایران از طریق دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شود. در همین حال با وجود نابسامانی اقتصادی که امسال با آن روبرو بودیم اما صادرات کالاهای غیرنفتی نسبت به سال های گذشته یک مقدار بهتر بوده است. در واقع اگر این دو گزینه وجود نداشت و از این مسیرها ارز به داخل کشور وارد نمی‌شد ما قیمت دلار را در سطوح خیلی بالاتر از اینها می‌دیدیم.

دلایل سیر نزولی قیمت دلار در بازار ایران 

به اسانی می توان یک دهه اخیر را اگر در نموداری سیر افزایش و کاهش نرخ دلار در بزار ایران را بررسی کنیم خواهیم دید متوسط قیمت نرخ ارز در این یک دهه همچنان رو به افزایش بوده هسات و در نتیجه در می یابیم چنانچه در سالهای اخیر دیده ایم که گاهی آنهم خیلی نادر قیمت ارز در ایران در شیب نزولی افتاده است و روند کاهشی به خود گرفته است اما به راستی دلایل کاهش قیمت دلار در بازار ایران چه عواملی است؟

«فعلا قیمت دلار با توجه به شرایط سیاسی، تردید معامله‌گران نسبت به مبادله و حالت انتظاری بازار، می‌تواند بین ۴۸ تا ۵۲ هزار تومان نوسان داشته باشد. اما اینکه دلار به کدام سمت میل کند همه می دانیم کاملا به پرونده هسته‌ای و احتمال توافق هسته‌ای مربوط می‌شود.

سجاد بوربور، کارشناس و فعال اقتصادی دیگری است که کاهش قیمت دلار را دائمی نمی‌داند و می‌گوید: «حرکات رفت و برگشتی قیمت دلار را نمی‌توان به مثابه یک روند در نظر گرفت. کاهش قیمت در بازار ارز نوسان محدودی است که دوام زیادی نیز ندارد.»

به عقیده این کارشناسان قیمت دلار می‌تواند وارد کانال ۳۰ هزار تومانی هم بشود. اما نکته‌ای که برزو حق‌شناس، کارشناس اقتصادی به آن اشاره می‌کند این است که آیا دولت طرفدار دلار ارزان است یا نه و آیا اقتصاد ایران از دلار ۳۰ هزار تومانی استقبال می‌کند؟ به گفته برزو حق‌شناس ارزش ذاتی کنونی دلار در محدوده ۵۲ تا ۵۳ هزار تومان است و این کارشناس می‌گوید هم شرایط اقتصادی و هم سیاستگذار ارزی اجازه کاهش بیشتر قیمت دلار را نمی‌دهند. به خصوص اکنون که دولت با کسری بودجه مواجه است و تمایلی به کاهش بیشتر قیمت دلار ندارد.

پیش از این هم کارشناسان بسیاری اعلام کرده بودند که دلار اکنون به ارزش ذاتی خود نزدیک شده و کاهش بیشتر آن، منجر به خروج سرمایه از کشور می‌شود.

اما حمیدرضا جیهانی، کارشناس اقتصادی نظری خلاف این را دارد و می‌گوید سیاستگذار ارزی در تلاش است که قیمت دلار را وارد کانال ۴۰ هزار تومان کند و در همین محدوده نگه دارد. او می‌گوید «بانک مرکزی با ابزارهایی مانند صندوق تثبیت ارزی، اوراق مبادله سلف ارزی، اوراق صندوق‌های دلاری و کالایی بورسی را به کار گرفته تا انتظارات تورمی را کاهش دهد و پوشش ریسک ایجاد کند تا دلالان از فضای بازار دلار و ارز خارج شوند.»

 چشم‌انداز قیمت دلار در آینده چه خواهد بود؟

با توجه به این گزارش و بررسی عوامل در ۲ سال اخیر به راحتی می توان پیش بینی کرد که امسال در سال ۱۴۰۲ تا پایان اسفند روند سیر قیمت ارز به خصوص قیمت دلار در بازار ایران در نیمه ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۲ به شکل خواهد بود

در بازار ایران در نیمه اول سال دیدیم با اینکه بعد از ۷ سال  شاهد آشتی ریاض با ایران بودیم و انتظار آن را داشتیم که قیمت دلار از ۴۰ هزار تومان به مرز ۳۰ هزار تومان و به تحلیل بعضی کارشناس ها حتی به قیمت ۲۵ تا ۲۰ هزار تومان سقوط کند اما در کمل تعجب دیدیم که قیمت دلار در نهایت ۵تا ۶ هزار تومان آن هم برای یکی تا دو ماه کاهش یافت و در نهایت در پایان سال ۱۴۰۱ سال قبل دوباره به مرز ۵۰ هزار تومان صعود کرد. در سال ۱۴۰۲ هم به خاطر توافق های ایران برای حل اختلاف های پرونده هسته ای شاهد آن هستیم چند ماه ثبات بازار در کانال نرخ ۴۵ هزار تومانی قیمت دلار هستیم. اما همه به خصوص تاجران و بازرگانان و افرادی که مستقیم با بازار ارز به خصوص قیمت دلار سروکار دارند منتظر ان هستند که آینده قیمت دلار در بازار ایران تا پایان سال ۱۴۰۲زچه خواهد شد.

پیش بینی قیمت دلار در بازار ایران

شاهد آن بوده ایم که دولیت در شهر ارومیه طرح ۳ نرخی قیمت سوخت بنزین را استارت زده است و خبرها حاکی از افزایش قیمت سوخت در ایران بعد از سال ها را علی رغم تکذیب دولتمردان هستیم

قیمت لیتر بنزین ۱۸ هزار تومانی 

تبعات افزایش قیمت سوخت در ایران در ماه های آینده در کشور مطمئنا در رشد و افزایش قیمت دلار موثر خواهد بود و باید منتظر بمانیم که دولت در خصوص این افزایش قیمت سوخت بنزین عقب نشینی می کند یا این طرح آزمایش ۳ نرخی کردن قیمت سوخت بنزین در ارومیه به شکست انجام خواهد پذیرفت یا بازار ایران گنجایش پذیرش این افزایش قیمت سوخت بنزین را خواهد داشت در گزارش های آتی رفتار تغییرات قیمت سوخت در ایران را به چالش خواهیم کشید.